Czy dieta ketogeniczna może wspomóc leczenie zespołu policystyczych jajników?

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym wśród kobiet w wieku rozrodczym, dotykającym około 4% kobiet. PCOS często wiąże się z objawami nadmiaru testosteronu: nieregularnymi lub nieobecnymi miesiączkami, nadmiernym owłosieniem ciała i niepłodnością. PCOS wiąże się również z nieprawidłowościami medycznymi, takimi jak otyłość centralna, insulinooporność, hiperinsulinemia, cukrzyca typu 2 i dyslipidemia. Terapia PCOS jest skomplikowana i zazwyczaj nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, a jedynie złagodzenia objawów. Coraz większa nadzieja pokładana jest w dietoterapii zespołu policystycznych jajników, zwłaszcza z wykorzystaniem diety ketogenicznej.

Zespół policystyczych jajników – dlaczego terapia jest tak skomplikowana?

Nie ma sprawdzonych, skutecznych metod leczenia PCOS – zespół policystycznych jajników to choroba przewlekła, której nie można całkowicie wyleczyć. Leki przeciwcukrzycowe stosowane w przebiegu PCOS poprawiają wiele nieprawidłowości metabolicznych, takich jak insulinooporność , a także podwyższony poziom testosteronu i cholesterolu całkowitego w surowicy. Interwencje dietetyczne i ćwiczenia mają również wpływ na poprawę wrażliwości na insulinę. Ogólnie, terapie obniżające poziom insuliny i oporność na insulinę, prowadzące do utraty wagi mogą okazać się przydatne w leczeniu PCOS. Stosowane są także leki hormonalne oraz indukujące owulację. Taka strategia okazuje się być pomocna w łagodzeniu objawów PCOS oraz ograniczeniu postępów choroby.
Coraz częściej mówi się także o dietoterapii PCOS. Wykazano m. in., że dieta ketogeniczna może prowadzić do utraty wagi i poprawy insulinooporności . Otyłość to jeden z czynników sprzyjających rozwojowi PCOS i nasilających objawy choroby. Nadmiernej masie ciała towarzyszy insulinooporność, stan zapalny, a także złożone zaburzenia hormonalne. Oczywiste jest zatem, że przywrócenie prawidłowej masy ciała ma dla chorych na PCOS kluczowe znaczenie. Dieta ketogeniczna ma szereg innych zalet – może łagodzić przewlekły stan zapalny towarzyszący zespołowi policystycznych jajników. Glukoza może stanowić u kobiet cierpiących na PCOS czynnik wyzwalający przewlekły stan zapalny oraz stres oksydacyjny. A stan zapalny jest czynnikiem bezpośrednio wpływającym na indukowanie syntezy androgenów oraz pogłębiającym stan insulinooporności.

Dieta ketogeniczna może także wpływać na hamowanie uczucia głodu. Osoby cierpiące na zespół policystycznych jajników doświadczają wzmożonego apetytu, a po posiłku poziom cholecystokininy we krwi jest niższy niż u osób zdrowych. Prowadzi to do zaburzonego odczuwania sytości po posiłku. Dieta ketogeniczna jak żadna inna zapewnia długotrwałe uczucie sytości – a to za sprawą podwyższonego stężenia ciał ketonowych, oddziałujących na odczucie sytości, normalizowania poziomu glukozy i insuliny we krwi oraz wysokiej gęstości energetycznej tłuszczów.
Uzyskanie takich efektów może wpłynąć korzystnie na wyeliminowanie licznych zaburzeń hormonalno – metabolicznych, których obecność znacząco utrudnia terapię PCOS.

Dieta niskowęglowodanowa w PCOS – skuteczność potwierdzona badaniami

Jedno z badań dotyczących skuteczności diety niskowęglowodanowej u kobiet z PCOS wykazało, że przestrzeganie diety ketogennej o niskiej zawartości węglowodanów prowadzi do poprawy masy ciała, procentu wolnego testosteronu, stosunku LH / FSH, insuliny na czczo i objawów u kobiet ze zdiagnozowanym PCOS w okresie sześciu miesięcy (Mavropoulos J. i in., The effects of a low-carbohydrate, ketogenic diet on the polycystic ovary syndrome: A pilot study). Podobne wyniki badań uzyskano w badaniu dotyczącym diety niskowęglowodanowej, o zwiększonej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych u kobiet z PCOS (Hays J.i in., Effect of a high saturated fat and no-starch diet on serum lipid subfractions in patients with documented atherosclerotic cardiovascular disease.).
Tak obiecujące wyniki badań można wytłumaczyć w następujący sposób: zmniejszenie hiperinsulinemii dietą niskowęglowodanową zmniejsza stymulację produkcji androgenów w jajnikach, a także zwiększa poziomy SHBG, synergistycznie ograniczając ilość krążących wolnych androgenów w surowicy. Ponadto zmniejszenie stosunku LH / FSH (hormonu luteinizującego i folikulotropowego) może wskazywać na ponowną normalizację gospodarki hormonalnej.

Okazuje się zatem, że ograniczenie spożycia węglowodanów może okazać się cennym uzupełnieniem terapii PCOS, a także elementem profilaktyki tego schorzenia. Wysokie spożycie węglowodanów sprzyja bowiem rozwojowi zespołu policystycznych jajników oraz zaburzeń płodności. W analizie przeprowadzonej na grupie blisko 20000 kobiet wykazano, że stosowanie diety bogatowęglowodanowej zwiększa ryzyko niepłodności niemal o 80% (Chavarro J. i in., Body mass index and short-term weight change in relation to treatment outcomes in women undergoing assisted reproduction).

Dieta ketogeniczna znajduje zastosowanie w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia wielu chorób przewlekłych, w tym PCOS, cukrzycy typu 2, chorób układu sercowo – naczyniowego, otyłości czy chorób tarczycy. Odkąd odczarowano tłuszcze i wykazano, że nie są szkodliwym, a niezwykle cennym składnikiem każdej diety, gwałtownie wzrosło zainteresowanie dietami bazującymi na tłuszczach. Jako dietetyk kliniczny specjalizujący się w diecie ketogenicznej na co dzień mam do czynienia z osobami, którym dieta bazująca na tłuszczach odmieniła życie, kompleksowo poprawiając stan zdrowia. Dieta ta może być stosowana jako skuteczna dieta w insulinooporności, cukrzycy typu 2, jako dieta redukcyjna czy dieta dla sportowców, a także dieta wspomagająca leczenie PCOS.