Żywność modyfikowana genetycznie – czy jest się czego bać?

Żywność modyfikowana genetycznie (GMO) od samego początku wzbudzała skrajne emocje. Jej zwolennicy przekonują o braku jej negatywnego wpływu na zdrowie, z jednoczesnymi korzyściami ekonomicznymi czy ekologicznymi. Z kolei przeciwnicy GMO jako najważniejszy argument przytaczają szkodliwy wpływ na zdrowie i niemożność oszacowania długofalowych skutków takich zmian w żywieniu. Jaka jest prawda? Czy istnieją badania jednoznacznie wskazujące na niekorzystny wpływ żywności modyfikowanej genetycznie na organizm ludzki?

Czym jest żywność modyfikowana genetycznie?

Żywność modyfikowana genetycznie definiowana jest przez rozporządzenia unijne jako żywność zawierająca, składająca się lub wyprodukowana z produktów zmodyfikowanych genetycznie, czyli takich, w których materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący naturalnie w przyrodzie. Głównym założeniem wprowadzenia żywności modyfikowanej genetycznie jest chęć zintensyfikowania upraw na drodze większej wytrzymałości plonów na czynniki zakaźne czy środowiskowe, a także zmniejszenia użycia pestycydów oraz poprawienia walorów smakowych i odżywczych roślin. Najczęściej poddawane modyfikacjom genetycznym rośliny uprawne to:

– kukurydza, która dzięki manipulacjom genowym wykazuje większą odporność na owady; wytwarza ona białko zabijające owady, które zjadają kukurydzę
– ryż określany jako „złoty ryż” z racji bardzo charakterystycznej barwy, wynikającej z kilkunastokrotnie wyższej zawartości beta karotenu
– truskawki o wyższej odporności na mróz, bardziej słodkim smaku oraz optymalnym czasie dojrzewania
– ziemniaki o większej zawartości skrobi i bardziej słodkim smaku
– pomidory o intensywnej barwie i smaku
– soja odporna na szkodniki i herbicydy, o obniżonej zawartości kwasy palmitynowego
– pszenica o zwiększonej zawartości glutenu
– banany odporne na wirusy i grzyby

Modyfikacjom genetycznym mogą być także poddane organizmy zwierzęce, np. krowy dające więcej mleka czy ryby pobudzane do szybszego wzrostu.

Zwolennicy żywności GMO wymieniają szereg jej zalet, w tym szeroko rozumianą modernizację rolnictwa. Jednak spore obawy budzi fakt konsekwencji, jakie może pociągnąć spożywanie tak zmienionej żywności. Większość potencjalnych konsumentów żywności modyfikowanej genetycznie jest jej przeciwnikami. Niepewność związana z konsekwencjami zdrowotnymi budzi powszechny lęk. Czy są ku temu podstawy?

Potencjalne zagrożenia ze strony żywności modyfikowanej genetycznie

Do tej pory nie przeprowadzono żadnych klinicznych badań dotyczących wpływu żywności modyfikowanej genetycznie na zdrowie człowieka. Nie brakuje natomiast badań na zwierzętach doświadczanych, których wyniki są mocno niepokojące. Potencjalne zagrożenia ze strony żywności GMO, które mimo iż nie zdefiniowane jednoznacznie, mogą budzić sporo obaw, to m. in.:

– skłonność do alergizacji: produkcja zmienionych białek przez organizmy modyfikowane genetycznie może prowadzić do odpowiedzi alergicznej organizmu ludzkiego, którą trudno będzie przewidzieć, gdyż mowa jest o białkach, z którymi człowiek nie miał wcześniej do czynienia
– toksyczność wynikająca m. in. z odporności roślin modyfikowanych genetycznie na pestycydy; rośliny te gromadzą szkodliwe dla człowieka środki ochrony roślin, a ich kumulacja nie wiąże się z ich obumieraniem; trafiają zatem na nasze stoły, a wraz z nimi spożywane są toksyczne i rakotwórcze chemikalia; przykładem jest kumulacja w roślinach środka Roundup lub polichlorowane bifenyle, które wpływają niekorzystnie na układ hormonalny, nerwowy i odpornościowy
– zaburzenia płodności
– wzrost częstości rozwoju nowotworów
– wzrost odporności bakterii na antybiotyki, co może doprowadzić do braku możliwości leczenia infekcji bakteryjnych

Jak już wspomniano, wymienione efekty działania udowodniono jednoznacznie jedynie u szczurów, co nie oznacza oczywiście, że nie mogą dotyczyć one także ludzie. Brak jest po prostu rzetelnych, długoterminowych badań u ludzi. Czy należy zatem bać się żywności modyfikowanej genetycznie? Na pewno należy odnosić się do niej z dużą rezerwą i unikać asekuracyjnie jej spożycia.

Jak rozpoznać żywność modyfikowaną genetycznie?

Producenci żywności GMO mają obowiązek oznaczenia na opakowaniu faktu tak znacznego wpływu na żywność. Nie ma takiego obowiązku w przypadku zawartości GMO w ilości poniżej 1% masy produktu. Podobnie obowiązkowi informowania konsumentów nie podlega fakt karmienia zwierząt hodowlanych paszą modyfikowaną genetycznie. Co to oznacza w praktyce? Że jedyną gwarancją braku GMO w żywności jest certyfikat rolnictwa ekologicznego Unii Europejskiej.