Zespół metaboliczny

Pod pojęciem zespołu metabolicznego kryje się szereg zaburzeń zdrowotnych. Ich współwystępowanie znacząco zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego oraz cukrzycy typu 2. W ostatnich latach zespół metaboliczny diagnozowany jest częściej niż kiedykolwiek wcześniej, przybierając powoli rozmiar epidemii. W Polsce problem zespołu metabolicznego dotyczy 20 – 25% osób, co oznacza, że co najmniej 6 -7 milionów Polaków zmaga się z zespołem metabolicznym. Niezbędne jest jak najszybsze rozpoznanie zespołu metabolicznego oraz wdrożenie odpowiedniego postępowania farmakologicznego, a także dietetycznego

Czym jest zespół metaboliczny?

Zespół metaboliczny to stan kliniczny cechujący się współwystępowaniem rozmaitych czynników ryzyka rozwoju oraz progresji chorób układu sercowo – naczyniowego, a także cukrzycy typu 2. Zgodnie z definicją Światowej Federacji Diabetologicznej, do rozpoznania zespołu metabolicznego konieczne jest stwierdzenie otyłości brzusznej (obwód w pasie: mężczyźni powyżej 94 cm, kobiety powyżej 80 cm) oraz współistnienia co najmniej dwóch z poniższych cech:

– podwyższony poziom glukozy na czczo (powyżej 100 mg/ dl) lub cukrzyca typu 2
– podwyższony poziom trójglicerydów we krwi (powyżej 150 mg/ dl)
– obniżony poziom cholesterolu HDL (poniżej 40 mg/ dl u mężczyzn lub 50 mg/ dl u kobiet)
– podwyższone ciśnienie tętnicze krwi (powyżej 130/ 85 mmHg)

W jaki sposób dochodzi do rozwoju zespołu metabolicznego? Najważniejszymi winowajcami są: otyłość brzuszna oraz towarzyszący jej przewlekły stan zapalny. Śródbrzuszna tkanka tłuszczowa jest bardzo aktywna metabolicznie i sprzyja nasilonej syntezie związków o charakterze prozapalnym. Ponadto otyłość brzuszna jest czynnikiem ryzyka rozwoju insulinooporności, która prowadzi do zaburzeń gospodarki węglowodanowo – insulinowej.
Ponadto czynnikami ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego jest siedzący tryb życia, dieta obfitująca w żywność przetworzoną oraz węglowodany, a także predyspozycje genetyczne.

Najważniejszymi następstwami zdrowotnymi zespołu metabolicznego są:

– cukrzyca typu 2, gdyż zespół metaboliczny aż pięciokrotnie zwiększa ryzyko rozwoju tej choroby
– otyłość
– nadciśnienie tętnicze
– niealkoholowe stłuszczenie wątroby
– większe ryzyko wystąpienia zdarzeń sercowo – naczyniowych
– dwukrotnie większe ryzyko zgonu z rozmaitych przyczyn.

Postępowanie lecznicze w zespole metabolicznym

Terapia zespołu metabolicznego ma na celu przede wszystkim zminimalizowanie ryzyka rozwoju takich następstw zespołu metabolicznego jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie oraz miażdżyca. Podstawą terapii jest postępowanie niefarmakologiczne, sprowadzające się do zmiany trybu życia. Jedynie przy współistniejącej cukrzycy zaleca się rozważyć stosowanie leków. Najistotniejszą rolę w terapii zespołu metabolicznego odgrywa spersonalizowana dieta, a także umiarkowana aktywność fizyczna, umożliwiająca spalenie co najmniej 200 kalorii dziennie.
Podstawą leczenia zespołu metabolicznego jest redukcja masy ciała – kaloryczność diety powinna być tak dopasowana do pacjenta, aby zapewnić utratę zbędnych kilogramów oraz podtrzymanie prawidłowej masy ciała. Poza zmniejszeniem masy ciała, odpowiednia dieta na redukcję powinna zapewnić redukcję poziomu cholesterolu LDL i trójglicerydów, normalizację poziomu glukozy, a także zminimalizowanie ryzyka insulinooporności.
Najbardziej niewskazanymi w diecie składnikami są tłuszcze trans oraz cukier rafinowany. Nie należy zapominać o wartościowych źródłach tłuszczu i błonniku, a dopuszczalne w diecie węglowodany to te złożone. Ograniczyć należy natomiast spożycie węglowodanów prostych, które znaleźć można w białej mace, pieczywie i makaronach, słodyczach i wszelkich wypiekach.

Aby osiągnąć optymalny efekt terapeutyczny, konieczne jest zastosowanie indywidualnie skomponowanej diety. Nie wystarczy kierować się jedynie bardzo ogólnymi zaleceniami – wiele zależy od aktualnego stanu zdrowia i tego, jakie składowe zespołu metabolicznego towarzyszą otyłości typu brzusznego. Wskazana jest zatem wizyta u dietetyka, który skomponuje spersonalizowaną dietę oraz będzie ją modyfikował w miarę postępów leczenia. Tylko kompleksowa zmiana trybu życia, czyli dieta na redukcję tkanki tłuszczowej oraz regularna aktywność fizyczna mogą uchronić przed pogłębianiem się zespołu metabolicznego i rozwojem poważnych powikłań. Oczywiście zdrowy styl życia to także doskonała profilaktyka zespołu metabolicznego, a jak wiadomo – lepiej zapobiegać niż leczyć.