Stopa cukrzycowa – jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy

Cukrzyca to prawdziwa epidemia XXI wieku – chorujemy na nią coraz częściej, a co więcej – cukrzyca dotyka coraz młodszych osób. Cukrzyca to choroba o złożonym przebiegu – od insulinooporności i hiperglikemii, poprzez powikłania wczesne(kwasica ketonowa, kwasica mleczanowa czy hipoglikemia) aż po powikłania późne (neuropatia, angiopatia). Najczęstszą przyczyną hospitalizacji pacjentów z cukrzycą jest stopa cukrzycowa – to powikłanie źle prowadzonej cukrzycy może prowadzić do amputacji stopy i trwałego kalectwa. Jakie są przyczyny rozwoju stopy cukrzycowej? I jak możemy minimalizować ryzyko rozwoju tego groźnego powikłania?

Jak powstaje stopa cukrzycowa?

Stopa cukrzycowa to powikłanie niewłaściwie leczonej cukrzycy, którego częstość występowania to od kilkunastu do nawet 25%. U około 1% pacjentów dotkniętych tym schorzeniem konieczna jest amputacja. Powstanie stopy cukrzycowej jest – ogólnie mówiąc – konsekwencją stale utrzymującej się hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Glukoza w nadmiarze prowadzi do nasilenia procesów glikacji, czyli nieenzymatycznego uszkadzania struktur komórkowych. Glikacji podlegają białka, lipidy czy kwasy nukleinowe, a postępujące procesy destrukcji mogą przyspieszać procesy starzenia się organizmu oraz stany zapalne. Ostatecznie może dojść do rozwoju zmian mikro – i makroangiopatycznych oraz neuropatycznych. Zmiany mikroangiopatyczne sprowadzają się do uszkodzenia ścian niewielkich naczyń krwionośnych, co może prowadzić m. in. do retinopatii cukrzycowej (uszkodzenia wzroku) oraz nefropatii cukrzycowej (czyli uszkodzenie nerek). Z kolei zmiany makroangiopatyczne dotyczą największych naczyń krwionośnych i prowadzą do rozwoju miażdżycy.

U podłoża rozwoju stopy cukrzycowej leża zmiany makroangiopatyczne dotyczące tętnic kończyn dolnych, ale także zmiany neuropatyczne, czyli zaburzenia czucia na dystalnych obszarach kończyn. Nie bez znaczenia jest także utrudnione gojenie się ran i skłonność do infekcji bakteryjnych czy grzybiczych. Najczęściej pierwszym etapem rozwoju stopy cukrzycowej jest powstanie niewielkiego owrzodzenia czy miejscowej infekcji, z czasem ewoluujące do rozległej zmiany zapalnej z uszkodzeniem tkanek głębokich i niedokrwienia. Niekiedy wystarczy przesuszenie skóry stóp i jej podrażnienie czy noszenie zbyt ciasnych butów, aby doszło do zainicjowania zmian chorobowych.

Diagnostyka i leczenie stopy cukrzycowej

Wydawać mogłoby się, że rozpoznanie stopy cukrzycowej nie powinno sprawiać żadnych problemów. Najczęściej zmiany na stopie są widoczne gołym okiem i trudno je przeoczyć. Problem polega na tym, że osoby dotknięte cukrzycą bardzo często doświadczają zaburzeń czucia, zatem inaczej odbierają bodźce bólowe. Dlatego w przypadku diabetyków ważne jest regularne oglądanie stóp i obserwowanie każdej, nawet najmniejszej zmiany skórnej. Pomocna może okazać się także metoda termografii, która umożliwia rozpoznanie nawet niewielkich zmian zapalnych czy zaburzeń mikrokrążenia. Jest to metoda dokładna, bezbolesna i nieinwazyjna, która umożliwia detekcję chorobowych zmian jeszcze zanim pojawią się pierwsze odczuwalne przez pacjenta objawy.

Leczenie stopy cukrzycowej zależy od stopnia zaawansowania zmian oraz ich charakteru. Podstawą jest odpowiednia pielęgnacja i regularne oczyszczanie ran, utrzymywanie ich antyseptyki. W przypadku infekcji konieczne jest wdrożenie leczenia antybiotykami lub lekami przeciwgrzybicznymi. Wymagana może być także konsultacja z chirurgiem naczyniowym. Godną polecenia metodą jest elektrostymulacja układu nerwowego z wykorzystaniem igieł do akupunktury, co pozwala uzyskać efekt poszerzenia naczyń krwionośnych i usprawnienia krążenia krwi. Dzięki temu tkanki są lepiej dotlenione i ukrwione oraz zwiększa się ich potencjał regeneracyjny.

Oczywiście najważniejsza jest profilaktyka hiperglikemii – możliwe jest to dzięki odpowiedniej farmakoterapii oraz właściwie zbilansowanej diecie. Jako dietetyk specjalizujący się w prowadzeniu pacjentów cierpiących na cukrzycę wiem, że niskowęglowodanowa dieta o zwiększonej podaży tłuszczów przynosi doskonałe efekty nie tylko odchudzające, ale także terapeutyczne. Udaje mi się wyrównać poziom glikemii pacjentów, a nawet ograniczyć dawki stosowanych leków – a normalizacja poziomu glikemii to najlepsza profilaktyka stopy cukrzycowej i innych powikłań cukrzycy.