Podatek od cukru – czy to ma sens?

Z roku na rok rośnie spożycie cukru, także tego ukrytego. W Polsce – podobnie jak na całym świecie – spożycie cukru znacznie przekracza ilości rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia. Konsekwencją bardzo dużego spożycia cukru jest wzrost liczby zachorowań na liczne choroby cywilizacyjne, w tym cukrzycę typu 2 czy choroby układu sercowo – naczyniowego. A to oznacza konieczność przewlekłego leczenia oraz rozwój licznych powikłań – co może generować ogromne koszty leczenia. Stąd pomysł, aby opodatkować produkty spożywcze o dużej zawartości cukru. Czy taki pomysł ma szansę na powodzenie?

Dlaczego spożycie cukru jest takie niezdrowe?

Cukier to jeden z najbardziej wszechobecnych dodatków spożywczych, który znajduje się w przeważającej większości produktów. Może on kryć się pod postacią cukru trzcinowego, cukru brązowego, cukru białego, fruktozy, syropu glukozowo – fruktozowego, syropu klonowego, syropu kukurydzianego, melasy, dekstrozy… Należy zatem bacznie analizować skład produktów spożywczych, aby uświadomić sobie, że cukier jest praktycznie wszędzie. Najwyższą zawartością cukru cechuje się żywność przetworzona, w której cukier dodany znajduje się na czele listy składników. W tego typu produktach wysokiej zawartości cukru towarzyszy obecność licznych syntetycznych dodatków, a jednocześnie – produkty te wyróżniają się zubożoną wartością odżywczą. A co najgorsze – także dieta dziecka obfituje w cukier.

Wysokie spożycie cukru może przyczynić się do rozwoju licznych chorób przewlekłych, z których najistotniejsze to:

– otyłość, czyli wzrost wskaźnika masy ciała BMI powyżej 30 kg/ m²; kumulowanie tkanki tłuszczowej nie jest konsekwencją wyłącznie spożywania nadmiaru kalorii dostarczanego przez cukier, ale także tego, jaki wpływ ma cukier na gospodarkę węglowodanowo – insulinową; ciągłe spożycie cukru wywołuje stan hiperglikemii, któremu towarzyszy wzmożona synteza insuliny przez trzustkę – a hormon ten promuje odkładanie tkanki tłuszczowej, wybitnie sprzyjając tyciu

– choroby układu sercowo – naczyniowego, które mogą być konsekwencją zarówno wspomnianej otyłości, jak i zaburzeń gospodarki lipidowej, a także przewlekłego stanu zapalnego

– nowotwory, w przebiegu których cukier może promować namnażanie się nieprawidłowych komórek

– zespół metaboliczny, czyli szereg zaburzeń obejmujących m. in. nadciśnienie, hiperglikemię, zaburzenia profilu lipidowego krwi czy otyłość centralną

– insulinooporność, czyli zmniejszoną wrażliwość komórek na działanie insuliny, będącą konsekwencją stale utrzymującej się hiperglikemii i hiperinsulinemii.

Czy podatek od cukru jest potrzebny?

Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia, maksymalne dzienne spożycie cukru nie powinno przekraczać 5% spożywanych kalorii. Dla przeciętnej diety dostarczającej 2000 kalorii oznacza to, że maksymalne spożycie cukru to 26 g. W przeliczeniu na łyżeczki – to około 5 łyżeczek. Warto mieć na uwadze, że ilość ta dotyczy nie tylko cukru świadomie dodawanego przez nas do napojów i potraw, ale także cukru ukrytego w rozmaitych produktach spożywczych. W jaki sposób realizowane są rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia? Statystyki przerażają – przeciętny Polak spożywa aż 40 kilogramów cukru; zaledwie 10 kg spożywanych jest świadomie, zaś pozostałe 30 kg – w postaci cukru ukrytego. A co najciekawsze – nie tylko słodycze stanowią bogate źródło cukru; znaleźć można go w zdecydowanej większości produktów określanych mianem żywności przetworzonej.

Nikt nie poddaje w wątpliwość zależności pomiędzy wysokim spożyciem cukru a lawinowym wzrostem przypadków otyłości, cukrzycy typu 2, takich chorób układu krążenia jak nadciśnienie czy miażdżyca. Dziwi natomiast ogromna bierność państwa w zakresie przeciwdziałania niewłaściwym nawykom żywieniowym, tak bardzo rzutującym na stan zdrowia Polaków. Brak jest skutecznych programów edukacyjnych, a wpływy branży spożywczej – ogromne. Pomimo takich mało sprzyjających warunków proponowane jest wprowadzenie zmiany w postaci podatku od cukru. Miałby on obejmować produkty o wysokiej zawartości cukru, a pieniądze z podatku mają trafić do kasy Narodowego Funduszu Zdrowia. W takich krajach jak Kanada, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania czy Francja takie rozwiązanie już funkcjonuje – i sprawdza się. Podniesienie cen produktów przetworzonych zawierających cukier przełożyło się na zauważalny spadek ich sprzedaży.

Istnieje oczywiście obawa, że w razie wprowadzenia takiego rozwiązania w Polsce, producenci zaczną zastępować cukier syntetycznymi słodzikami, aby ominąć przepisy dotyczące podatku cukrowego. A to odbije się negatywnie na zdrowiu konsumentów. Z drugiej strony jednak – publiczna debata dotycząca podatku, a tym samym szkodliwości cukru może przyczynić się do tego, że konsumenci zaczną zwracać większą uwagę na skład produktów.