Otyłość sarkopeniczna

Otyłość sarkopeniczna to przypadłość charakterystyczna dla osób w podeszłym wieku, cechująca się występowaniem dwóch zmian jakościowych sylwetki – otyłości i sarkopenii. Występowanie tego typu otyłości wynika z fizjologicznych zmian zachodzących w organizmie wraz z postępem procesu starzenia się. Konsekwencją występowania otyłości sarkopenicznej jest większe ryzyko rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego.

Skąd się bierze otyłość sarkopeniczna?

Otyłość sarkopeniczna to współwystępowanie zarówno otyłości, jak i sarkopenii. Otyłość wyrażana jest przy pomocy wskaźnika BMI – gdy przyjmuje on wartość przekraczającą 30, wówczas stwierdzana jest otyłość. Innym sposobem na określenie otyłości jest oszacowanie wskaźnika WHR, czyli talia – biodra. Wartość wskaźnika u kobiet przekraczająca 0,85, a u mężczyzn 0,9 wskazuje na groźną dla zdrowia otyłość centralną. Z kolei sarkopenia to utrata masy mięśniowej, która wiąże się nie tylko ze spadkiem siły mięśniowej, ale także licznymi zaburzeniami metabolicznymi. Sarkopenia rozpoznawana jest w oparciu o pomiary antropometryczne, badanie tomografii komputerowej czy rezonansem magnetycznym. Czy przyczyną rozwoju otyłości sarkopenicznej jest brak stosowania diety redukcyjnej?

Najistotniejszą przyczyną rozwoju otyłości sarkopenicznej są charakterystyczne dla starszego wieku zmiany w składzie ciała. Już około 30 roku życia zaczyna stopniowo maleć ilość tkanki tłuszczowej, a proces ten zauważalnie przyspiesza po 60 roku życia. W tym okresie – około 60 – 75 roku – odnotowywany jest także największy przyrost tkanki tłuszczowej. Ostatecznie prowadzi do charakterystycznych zmian w sylwetce.

U podłoża zaniku masy mięśniowej oraz przyrostu tkanki tłuszczowej leży postępujący spadek wielkości wydatku energetycznego. Wynika to zarówno z ograniczenia aktywności fizycznej, ale także ze zmniejszenia podstawowego tempa metabolizmu. Z roku na rok, poczynając od 20 roku życia tempo podstawowej przemiany materii spada co dekadę o 1 – 2%. Oznacza to, że u siedemdziesięciolatka podstawowe tempo metabolizmu może być o 10% mniejsze niż w czasach młodości. Jeśli nie zmieniona zostanie kaloryczność diety i przyjmowane jest wciąż tyle samo kalorii, a dodatkowo pojawia się coraz mniej aktywny styl życia – ryzyko rozwoju otyłości sarkopenicznej znacznie wzrasta. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi otyłości sarkopenicznej jest zmiana w stężeniu hormonów płciowych (estrogenów i testosteronu), co w szczególności dotyczy kobiet w okresie okołomenopauzalnym, a także mężczyzn w okresie andropauzy.

Występowanie otyłości sarkopenicznej wiąże się z licznymi zaburzeniami w funkcjonowaniu całego organizmu. Nasilają się procesy prozapalne, co wynika z aktywności hormonalnej tkanki tłuszczowej i syntezy cytokin. Zaburzona zostaje gospodarka węglowodanowo – lipidowa, wzrasta ryzyko rozwoju insulinooporności, pojawiają się rozmaite zaburzenia hormonalne. W mechanizmie tzw. błędnego koła dochodzi do coraz większego nasilania się niepożądanych zmian. Im większa kumulacja tkanki tłuszczowej i im mniejsza ilość tkanki mięśniowej, tym lepsze warunki do dalszego pogłębiania otyłości i sarkopenii. W efekcie oddziaływania wysokiego stężenia TNF dochodzi do zahamowania aktywności adiponektyny i ograniczenia procesów syntezy białek mięśniowej. Ponadto w przebiegu otyłości ma miejsce oporność na leptynę, co prowadzi do ograniczenia utleniania kwasów tłuszczowych i kumulowania się tłuszczu w mięśniach. Wynika z tego, że otyłość może sprzyjać rozwojowi sarkopenii, a sarkopenia – rozwojowi otyłości.

Konsekwencje otyłości sarkopenicznej

Otyłość sarkopeniczna to zaburzenie metaboliczno – hormonalne, rzutujące w negatywny sposób na funkcjonowanie całego organizmu. Mięśnie szkieletowe to najważniejsze miejsce dla utylizacji glukozy dostarczanej wraz z dietą. Im mniejsza zawartość tkanki mięśniowej, tym większe zaburzenia gospodarki węglowodanowo – insulinowej i ryzyko rozwoju insulinooporności i hiperinsulinemii. Wysoki poziom insuliny prowadzi do pojawienia się takich komplikacji zdrowotnych jak:

• miażdżyca
• przewlekła niewydolność serca
• zespół metaboliczny
• cukrzyca typu 2
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby
• nadciśnienie tętnicze
• choroby zwyrodnieniowej stawów
• depresji i zaburzeń funkcji poznawczych

W efekcie może dojść do rozwoju licznych schorzeń przewlekłych, a także większego ryzyka śmiertelności.

Jak zapobiegać otyłości sarkopenicznej?

W celu profilaktyki otyłości sarkopenicznej konieczne jest prowadzenie zdrowego stylu życia- regularnej aktywności fizycznej i odpowiedniego modelu żywienia. Warto skoncentrować się zwłaszcza na diecie – dobrze jest ograniczyć spożycie węglowodanów i zwiększyć podaż białka i tłuszczów. Ważne jest także to, aby dostosować kaloryczność diety do aktualnego zapotrzebowania energetycznego, które stopniowo spada wraz z wiekiem. Nieoceniona może okazać się pomoc dietetyka, który pomoże ułożyć odpowiedni jadłospis, proponując dietę na redukcję lub dietę umożliwiającą utrzymanie prawidłowej masy ciała.