Odpowiednia dieta w leczeniu astmy, zgagi, wzdęć i alergii skórnych
Żyjemy z dobie powszechnie występujących alergii, dysfunkcji układu pokarmowego oraz astmy. Lekarze są zgodni co do tego, że u podłoża tych wszystkich schorzeń leży niewłaściwy tryb życia, ale także narażenie na powszechnie występujące zanieczyszczenia środowiska czy syntetyczne dodatki do żywności. Dieta może być skutecznym środkiem łagodzącym wiele uciążliwych dolegliwości oraz redukującym postęp choroby. Z drugiej strony – dieta skomponowana w niewłaściwy sposób może pogorszyć stan zdrowia osób dotkniętych wspomnianymi schorzeniami.
Współpracuję z osobami cierpiącymi na alergie czy astmę, a także wzdęcia czy refluks. Podstawą współpracy jest oczywiście szczegółowy wywiad, który ma na celu określenie, które produkty spożywcze zaostrzają objawy dolegliwości. Uwzględnić należy także ryzyko tzw. reakcji krzyżowych, czyli np. możliwości wywołania objawów astmy przez alergeny pokarmowe, naśladujące działanie konkretnych alergenów wziewnych. Dieta ma także na celu ograniczyć uogólniony stan zapalny, a także unormalizować masę ciała.
Dieta w astmie oskrzelowej
Astma to przewlekła choroba zapalna, która dotyczy dysfunkcji układu oddechowego. Jest to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych, która dotyczy ponad 300 milionów osób na całym świecie. W ostatnich latach odnotowywany jest gwałtowny wzrost zachorowań na astmę. W Polsce choroba ta dotyczy ponad 5% dorosłych i prawie 10% dzieci. Leczenie astmy wymaga stosowania odpowiednich leków, inhalacji, a także diety. Tylko taka złożona terapia zapewni skuteczną profilaktykę powikłań i umożliwi normalne funkcjonowanie chorego. Jednak nierzadko zdarza się, że osoby chore na astmę bagatelizują rolę diety astmatyka, koncentrując się wyłącznie na farmakoterapii. To poważny błąd, gdyż w przypadku każdej choroby przewlekłej sposób żywienia ma niemały wpływ na przebieg choroby i nasilenie jej objawów. Jako doskonały przykład posłużyć mogą lecznicze diety w cukrzycy czy u chorych na Hashimoto czy Gravesa – Basedowa.
Dieta w astmie służy przede wszystkim stłumieniu przewlekłego stanu zapalnego, ponadto powinna eliminować powszechnie występujące alergeny. Dzięki temu dieta może łagodzić objawy choroby, a także spowalniać jej postęp. Nie bez znaczenia jest także utrzymanie prawidłowej masy ciała – zarówno nadwaga, jak i niedowaga z towarzyszącym niedożywieniem wpływają negatywie na przebieg choroby. Ponadto chorzy na astmę narażeni są na częstsze występowanie infekcji dróg oddechowych, zatem przy pomocy diety można modulować pracę układu odpornościowego. Wszystko to sprawia, że dieta astmatyka to jeden z elementów uzupełniających farmakoterapię, bez którego leczenie astmy może zakończyć się niepowodzeniem.
Kiedy potrzebujesz diety przy astmie?
Osoby cierpiące na astmę w momencie usłyszenia diagnozy zobligowane są do zmiany stylu życia. A jedną ze zmian jest ta dotycząca diety. Specjalny model żywienia wymagany jest u każdej osoby, u której zdiagnozowana została astma. A które osoby są najbardziej narażone na rozwój astmy? Astma może być chorobą o podłożu alergicznym lub niealergicznym. Ta pierwsza występuje głównie u dzieci; wówczas astma towarzyszy alergii. Astma alergiczna najczęściej diagnozowana jest w wieku szkolnym, choć rozpoznana może być nawet w wieku niemowlęcym. Kontakt z alergenami generuje w organizmie przewlekły stan zapalny i nadmierną aktywację komórek układu odpornościowego. Natomiast astma niealergiczna diagnozowana jest głównie u dorosłych po 40 roku życia.
Podatność na rozwój astmy jest uwarunkowana genetycznie, ale niemały wpływ na pojawienie się tej przewlekłej choroby mają także czynniki zewnętrzne:
- palenie tytoniu
- narażenie na zanieczyszczenia powietrza
- intensywny, długotrwały wysiłek fizyczny
- stosowanie niektórych leków (beta – blokerów, kwasu acetylosalicylowego)
- niewłaściwa dieta – przy astmie duże znaczenie ma dieta prozapalna, sprzyjająca nadreaktywności układu immunologicznego
- narażenie na alergeny wziewne – roztocza, pyłki roślin, sierść zwierząt czy pleśnie; alergeny te prowadzą do rozwoju reakcji alergicznej w obrębie układu oddechowego
- częste infekcje górnych dróg oddechowych
Niekiedy jedynym objawem astmy jest utrzymujący się przez dłuższy czas kaszel. Jest to objaw niecharakterystyczny, który łatwo może być zinterpretowany jako objaw przeziębienia. Charakterystyczne dla astmy symptomy to:
- świszczący oddech
- ucisk w klatce piersiowej
- duszność pojawiająca się najczęściej w nocy i nad ranem, a także podczas wysiłku fizycznego.
Potwierdzeniem rozpoznania astmy jest badanie spirometryczne, a także próby prowokacyjne polegające na poddaniu pacjenta działaniu czynników generujących atak astmy. Gdy zostanie postawiona ostateczna diagnoza, pacjent powinien pozostawać pod stałą kontrolą lekarską – internisty, alergologa, pulmonologa. Konieczna jest także wizyta w gabinecie dietetyka, który po przeanalizowaniu stanu zdrowia opracuje indywidualny jadłospis.
Leczenie astmy – rola diety astmatyka
Osoby chore na astmę muszą zadbać o zmianę stylu życia. Pomaga to ograniczyć rozwój powikłań astmy oraz ogranicza okresy zaostrzeń objawów. Ponadto konieczne jest stosowanie leków – zarówno tych działających doraźnie, których działanie sprowadza się do natychmiastowego rozszerzenia oskrzeli podczas ataku astmy, jak i leków stosowanych stale. Te drugie wykazują działanie przeciwzapalne i mają zapobiegać nawrotom astmy. Są to przede wszystkim wziewne glikokortykosteroidy oraz beta – mimetyki.
A wracając do zmian stylu życia – jakie zmiany mają kluczowe znaczenie dla zdrowia astmatyka? Na pewno pomocna jest regularna aktywność fizyczna o niewielkiej aktywności, unikanie stresu, a także minimalizowanie ekspozycji na czynniki działające drażniąco na układ oddechowych. Mowa o dymie papierosowym, zanieczyszczeniach powietrza (zwłaszcza smogu) czy alergenach oddechowych. Ogromne znaczenie ma także dieta w astmie. Odpowiednio skomponowana dieta powinna ograniczać podaż składników nasilających stan zapalnych, jednocześnie dostarczając tych o działaniu przeciwzapalnym. Równie istotne jest skomponowanie diety w taki sposób, aby wyeliminować wpływ wielu alergenów pokarmowych.
Dieta w astmie – najważniejsze założenia
Chorujący na astmę nierzadko bagatelizują rolę diety – a to poważny błąd. Odpowiedni model żywienia ma bowiem pozytywny wpływ na złagodzenie objawów astmy. Jak w przypadku każdej choroby przewlekłej o zapalnym charakterze, także w przypadku astmy dieta ograniczać może stan zapalny. A pomóc może w tym ograniczenie spożycie węglowodanów – jeśli przyjmujemy ich z dietą zbyt wiele, mogą one nasilać stany zapalne. A przecież tradycyjna dieta obfituje w wiele źródeł węglowodanów, zarówno prostych jak i złożonych. Warto zatem wyeliminować nie tylko słodycze czy napoje słodzone, ale także wszelkie węglowodany proste (np. produkty z białej mąki), ograniczyć należy natomiast spożycie węglowodanów złożonych. Jednocześnie warto zwiększyć podaż tłuszczów, zwłaszcza nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zdrowe tłuszcze ograniczają rozwój stanów zapalnych, a także alergii, W oczywisty sposób dieta oparta na tłuszczach będzie zatem sprzyjać łagodzeniu objawów astmy. Warto podkreślić, że pożądanymi w diecie tłuszczami są nie tylko tłuszcze roślinne pozyskiwane z awokado, orzechów czy olejów roślinnych, ale także tłuszcze zwierzęce. Nie należy zatem unikać spożywania ryb, dobrej jakości mięsa czy masła. W celu zwiększenia potencjału antyoksydacyjnego diety konieczne jest ponadto dostarczenie wysokich dawek antyutleniaczy, które znaleźć można m. in. w warzywach, zielonej herbacie czy orientalnych przyprawach. Związki te mają na celu wspomaganie naturalnej odporności; osoby chore na astmę narażone są na rozwój infekcji dróg oddechowych, ważne jest zatem usprawnianie naturalnych mechanizmów obronnych organizmu.
Kolejną ważną kwestią podczas komponowania diety w astmie jest eliminacja wszystkich tych antygenów, które mogą zaostrzać objawy astmy. Mowa o alergenach pokarmowych, które mogą reagować krzyżowo z alergenami wziewnymi. Najważniejsze źródła dietetyczne tych problematycznych alergenów pokarmowych to:
- warzywa strączkowe
- marchew, ziemniaki, pietruszka, papryka
- jabłka, śliwki, wiśnie, brzoskwinie
- ziarna sezamu
- jaja
- mięso drobiowe
- skorupiaki
- pszenica, żyto, jęczmień, owies
- orzechy laskowe i pistacjowe.
Dla osób cierpiących na astmę ogromne znaczenie ma utrzymanie prawidłowej masy ciała. Nadwaga czy otyłość w astmie mogą bowiem nasilać stany zapalne, a także przyczyniać się do rozwoju zaburzeń oddechowych. Pacjenci z nadmierną masą ciała powinni zatem dążyć do redukcji nadmiarowych kilogramów – i tu dieta odgrywa kluczową rolę. Brak możliwości odbywania intensywnych treningów sprawia, że jedyną metodą stworzenia deficytu kalorycznego i odchudzenia się jest dieta. Z kolei osoby z prawidłową masą ciała powinny dążyć do jej utrzymania – i wówczas dieta o odpowiednio zbilansowanej kaloryczności nie przyczyni się do odkładania tkanki tłuszczowej. Niekiedy problem jest zgoła odmienny – osoby chorujące na astmę mogą być dotknięte problemem braku apetytu. Wówczas przyjmowanie zbyt małej ilości kalorii i składników odżywczych sprzyja zanikowi masy mięśniowej, a w dalszych etapach – także wyniszczeniu organizmu. W takiej sytuacji dieta w astmie ma służyć poprawie stanu odżywienia pacjenta.
Dieta przy astmie – wyłącznie w gabinecie dietetyka!
Osoby dotknięte astmą regularnie odwiedzają gabinety lekarzy rozmaitych specjalności. Kolejnym miejscem, które warto wizytować jest gabinet dietetyka. Konieczność stosowania diety w astmie nie podlega żadnej wątpliwości – ale wiele osób po prostu nie poradzi sobie z jej samodzielnym skomponowaniem. Dieta stosowana w chorobie przewlekłej, która ma realnie wpływać na stan zdrowia, stopień nasilenia choroby oraz może ingerować w sposób leczenia, spełniać musi wiele wymagań. Ponadto wraz z postępem choroby mogą zmieniać się potrzeby dietetyczne. Dlatego nieoceniona okazuje się być profesjonalna pomoc dietetyka. Specjalista analizuje stan zdrowia i w oparciu o szczegółowo przeprowadzony wywiad komponuje odpowiednią dietę astmatyka. Taka dieta dopasowana jest indywidualnie do każdego pacjenta – i tylko taka dieta może być skuteczna. Oczywiście zasada ta dotyczy każdego rodzaju diety, także diety dla osób cieszących się doskonałym zdrowiem – każda dieta powinna być spersonalizowana. Jednak w przypadku diety dla osoby borykającej się z przewlekłą chorobą indywidualny charakter diety nabiera szczególnego znaczenia. Dietetyk stale kontroluje efekty stosowania diety i – w razie potrzeby – dokonuje niezbędnych modyfikacji jadłospisu. Poza stanem zdrowia dietetyk uwzględnia nasze preferencje żywieniowe, a także czas, jaki jesteśmy w stanie poświęcić na przyrządzanie potraw. Dieta skomponowana w oparciu o wszystkie te dane jest łatwiejsza w realizacji – pacjent nie będzie zmuszał się do realizowania jadłospisu, a stosowanie diety stanie się przyjemnym, zdrowym nawykiem.
Dieta w astmie powinna być stosowana w sposób ciągły, musi być zatem urozmaicona pod względem wartości odżywczych, o kaloryczności dopasowanej do masy ciała i stopnia aktywności fizycznej. Oczywiste jest, że dieta astmatyka nie przyczyni się do wyleczenia choroby, może jednak zauważalnie wpływać na jakość życia osoby cierpiącej na astmę. Współpraca z dietetykiem i stosowanie indywidualnie skomponowanej diety przy astmie może zatem wpłynąć pozytywnie na przebieg choroby i ograniczyć liczbę epizodów zaostrzenia choroby, a także kompleksowo zadbać o kondycję całego organizmu. Warto zatem zadbać o odpowiedni model żywienia, który nie tylko pomoże złagodzić objawy astmy, ale może także przyczynić się do profilaktyki wielu innych chorób przewlekłych. Dziś wiemy już, że dieta to najważniejszy czynnik zewnętrzny mający wpływ na stan naszego zdrowia, a choroby dietozależne diagnozowane są coraz częściej. Mądra troska o zdrowie powinna zatem zacząć się od konsultacji z dietetykiem.
Refluks żołądka – dieta łagodząca objawy choroby
Trudno znaleźć osobę, która choć raz nie doświadczyłaby zgagi. To nieprzyjemne uczucie pieczenia w przełyku może wystąpić po spożyciu obfitego i ciężkostrawnego posiłku. Niekiedy jednak zgaga utrzymuje się przez dłuższy czas, prowadząc do rozwoju refluksu żołądkowo – przełykowego.
Refluks żołądkowo – przełykowy to konsekwencja rozluźnienia zwieracza przełyku, czyli mięśnia zapobiegającego cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Na skutek rozmaitych czynników dochodzi do utraty właściwego napięcia zwieracza przełyku, co powoduje przedostawanie się treści żołądka, w tym kwasu solnego do światła przełyku. Najczęstsze przyczyny refluksu to:
– otyłość
– ciąża
– cukrzyca
– zaburzenia hormonalne
– nadmierne spożywanie alkoholu
– stosowanie niektórych leków, np. doustnej antykoncepcji hormonalnej, leków na nadciśnienie
Objawy refluksu wynikają przede wszystkim z podrażniania śluzówki przełyku przez kwas żołądkowy. Mowa o uczuciu pieczenia i kłucia w klatce piersiowej, odbijaniu, zaburzeniach połykania. Jak pozbyć się zgagi? Leczenie refluksu polega przede wszystkim na zmianie stylu życia. Mowa o unikaniu alkoholu, utrzymaniu prawidłowej masy ciała, a także stosowaniu diety przy refluksie. Dieta przy zgadze uwzględnić musi zarówno odpowiednią częstotliwość i objętość posiłków, a także właściwe ich komponowanie.
Dieta refluksowa powinna prowadzić do normalizacji masy ciała, gdyż nadwaga czy otyłość sprzyjają zwiększeniu ciśnienia wewnątrzbrzusznego oraz nasilają objawy refluksu. Dieta przy nadkwasocie powinna ponadto wykluczać sporo produktów spożywczych. Mowa o produktach ostrych, smażonych, ciężkostrawnych. Zaskoczeniem może okazać się fakt, że niewskazane jest chociażby spożycie niektórych produktów uznawanych za zdrowe i lekkostrawne, w tym wielu owoców i warzyw.
Dieta przy refluksie może zatem ograniczyć występowanie uciążliwych objawów. Nawet jeśli zgaga dotyka Cię jedynie sporadycznie – warto pomyśleć o diecie na refluks. Dieta ta wskazana jest także u osób narażonych na działanie wymienionych wcześniej czynników ryzyka rozwoju refluksu. Jesteś na nie narażony? Dieta na zgagę może ograniczyć ryzyko rozwoju refluksu i poważnego uszkodzenia przełyku.
Dieta na wzdęcia
Wzdęcia to najczęściej występujące zaburzenie ze strony przewodu pokarmowego, które dotykać może osób w każdym wieku. Wzdęcia są manifestacją nagromadzenia w jelitach nadmiernej ilości gazów. Objawia się do powiększeniem obwodu brzucha, bolesnością w okolicy podżebrza, napadowymi skurczami jelit.
Najczęstszą przyczyną wzdęć jest niewłaściwa dieta – spożywanie produktów ciężkostrawnych, fermentujących. Nie bez znaczenia jest także pospieszne spożywanie posiłku i łykanie nadmiernych ilości powietrza. Rzadziej wzdęcia spowodowane są schorzeniami przewodu pokarmowego – chorobą Leśniowskiego – Crohna, niedrożnością jelit lub zespołem jelita drażliwego.
W przypadku wzdęć spowodowanych chorobami jelit konieczne jest wyleczenie choroby podstawowej. Pomocna może okazać się także lekkostrawna dieta. A co na wzdęcia generowane niewłaściwą dietą? Oczywiście – zmiana diety! Dieta na wzdęcia wymaga wyeliminowania tych produktów spożywczych, które przez każdego z nas kojarzone są z wystąpieniem krepujących gazów. Ale nie tylko – kluczem do sukcesu jest uwzględnienie indywidualnych predyspozycji pacjenta i ułożenie w pełni spersonalizowanej diety. Dieta na wzdęcia powinna zatem eliminować produkty generujące powstanie gazów jelitowych i uwzględniać produkty zapobiegające wzdęciom. Ważne jest także właściwe przygotowywanie potraw.
Walka z alergiami za pomocą diety
Alergie uznawane są za chorobę XXI wieku. Kiedyś zdarzały się sporadycznie, dziś powszechnie występują nawet u małych dzieci. Potencjalnym alergenem może być niemal każda substancja, z którą mamy styczność. Istnieją jednak grupy alergenów wziewnych, pokarmowych czy kontaktowych, które uczulają najczęściej.
Alergia generowana jest nadreaktywnością układu immunologicznego, który pod wpływem kontaktu z alergenem produkuje przeciwciała i odpowiada rozwojem miejscowego lub uogólnionego odczynu zapalnego.
Dieta alergika powinna przede wszystkim normalizować pracę układu odpornościowego. Osiągnąć można to na drodze spożywania produktów o działaniu przeciwzapalnym, z jednoczesnym unikaniem składników diety sprzyjających rozwojowi stanu zapalnego. Dieta dla alergików powinna zatem eliminować wszystkie potencjalne alergeny pokarmowe, które prowadzą do rozwoju objawów, ale także produkty o działaniu prozapalnym, np. węglowodany. Oczywiście nietrudno się domyśleć, że dieta przy alergii ma bardzo indywidualny charakter. Jej komponowania powinien podjąć się wyłącznie doświadczony dietetyk, bazując na wywiadzie z osobą dotknięta alergią oraz wynikami badań laboratoryjnych, np. testów skórnych czy specyficznych IgE.
Dieta przy alergii skórnej czy wziewnej bardzo często musi być kontynuowana stale. Jeśli wymaga wyeliminowania określonych grup pokarmów, powinna być skomponowana tak, aby zapobiegać rozwojowi niedoborów pokarmowych. Coraz częstsze są alergie u dzieci – wtedy dieta alergika musi dostarczyć wszystkich cennych składników odżywczych, nie dostarczając jednocześnie alergenów.
