Nadwaga i cukrzyca w ciąży a ryzyko otyłości u dzieci

Problem otyłości dotyka coraz większej liczby osób, w tym – najmłodszych dzieci. Faktem jest, że zdecydowana większość przypadków nadwagi i otyłości wynika z niewłaściwego trybu życia – źle zbilansowanej diety, siedzącego trybu życia, narażenia na stres. W ostatnich latach lawinowo wzrasta liczba otyłych dzieci, co naraża je na rozwój poważnych powikłań otyłości. Powikłania te są dokładnie takie same, jak u otyłych dorosłych – dzieci mogą cierpieć na nadciśnienie, cukrzycę, są bardziej narażone na rozwój zawału serca. Nie dziwi zatem, że środowisko medyczne stara się określić wszystkie czynniki sprzyjające rozwojowi otyłości u najmłodszych. Jednym z najistotniejszych może być masa ciała u kobiety podczas ciąży, poziom glikemi oraz występowanie cukrzycy ciążowej.

Programowanie przyszłego życia dziecka rozpoczyna się na etapie życia płodowego

Oczywiste jest, że stan zdrowia matki wpływa na rozwój płodu. To dlatego kobieta w ciąży zobligowana jest do wykonywania w czasie ciąży licznych badań kontrolnych. Jednymi z najistotniejszych są badania USG płodu, ale nie brakuje badań oceniających wyłącznie to, jak funkcjonuje organizm przyszłej mamy. Ogromne znaczenie mają przede wszystkim badania poziomu glukozy we krwi – zarówno na czczo, jak i w doustnym teście tolerancji glukozy, ponadto istotnych informacji dostarczają pomiary masy ciała.

W okresie ciąży może rozpocząć się programowanie otyłości u dziecka. Wyodrębniono kilka najistotniejszych czynników, które przyczyniają się do powstania tzw. odcisku metabolicznego potomstwa. Warto je poznać i wyeliminować, gdyż stanowi to najskuteczniejszą profilaktykę zdrowotną dla każdego dziecka. Ogromny wpływ na rozwój otyłości i innych schorzeń przewlekłych w przyszłym życiu dziecka mają następujące czynniki:

• wysoki poziom glukozy we krwi u kobiety w ciąży
• występowanie u ciężarnej cukrzycy typu 2 lub cukrzycy ciążowej
• otyłość u kobiety w ciąży.

Cukrzyca w ciąży a konsekwencje dla przyszłego zdrowia dziecka

Światowy wzrost rozpowszechnienia otyłości wśród dzieci w ostatnich dziesięcioleciach jest niepokojący, ponieważ wiąże się również z innymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak zespół metaboliczny, cukrzyca i choroby sercowo-naczyniowe w wieku dorosłym. Badania wykazały, że nadwaga w pierwszych latach życia dziecka jest silnym predyktorem nadwagi w późniejszym życiu, podkreślając potrzebę zidentyfikowania czynników warunkujących otyłość we wczesnym okresie życia, a nawet przed urodzeniem. Istnieje coraz więcej badań, które dostrzegają rolę cukrzycy u matki podczas ciąży w odniesieniu do ryzyka otyłości u dzieci. Wykazano, że potomstwo kobiet z cukrzycą ciążową, cukrzycą typu 1 lub cukrzycą typu 2 ma większe ryzyko otyłości w późnym dzieciństwie i wieku dojrzewania.

Cennych informacji dostarczyła analiza TEDDY, czyli badanie środowiskowe uwarunkowań cukrzycy u młodych. Badanie trwało od 2004 do 2010 roku i objęło ponad 420 tysięcy noworodków. Były one oceniane co trzy miesiące w pierwszych czterech lata życia, a następnie – co pół roku. U dzieci określano m.in. masę ciała, zbierano także informacje dotyczące diety dzieci oraz stopnia aktywności fizycznej. Uwzględniono ponadto takie czynniki matczyne jak wiek, cukrzyca zdiagnozowana przed ciążą lub w ciąży, masa ciała, palenie papierosów lub spożywanie alkoholu podczas ciąży. Po zakończeniu badania wykazano związek pomiędzy występowaniem cukrzycy podczas ciąży a zwiększonym ryzykiem rozwoju otyłości u dzieci w wieku 5,5 lat. Nie tylko cukrzyca, ale także sam podwyższony poziom glukozy we krwi u kobiety w ciąży zwiększają ryzyko otyłości u dziecka.

Otyłość w ciąży a konsekwencje dla przyszłego zdrowia dziecka

Nadmierna masa ciała u matki podczas ciąży przekłada się na większe ryzyko rozwoju otyłości u dzieci. Ale nie tylko – wykazano związek pomiędzy otyłością w ciąży a ryzykiem rozwoju u dzieci takich schorzeń przewlekłych jak:

• cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2
• choroby układu sercowo – naczyniowego
• alergie i astma
• pogorszenie funkcjonowania układu immunologicznego
• pogorszenie funkcji poznawczych

Cukrzyca typu 1 to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych wieku dziecięcego i młodzieńczego. U podłoża choroby leży niewydolność wydzielnicza trzustki i brak możliwości syntezy insuliny. Choroba rozwija się w efekcie współoddziaływania czynników genetycznych i środowiskowych. Jednym z czynników predysponujących do rozwoju cukrzycy typu 1 u dzieci może być otyłość stwierdzana u matki w okresie ciąży.

Zarówno cukrzyca, jak i otyłość korelują z wyższym poziomem glukozy we krwi. Glukoza matczyna swobodnie przenika przez łożysko, ale insulina nie. Płody matek cierpiących na cukrzycę lub otyłych podlegają zatem wyższemu poziomowi glukozy we krwi, co powoduje zwiększenie wydzielania insuliny przez trzustkę płodu. Badania wykazały, że aktywne komórki beta trzustki są bardziej podatne na zniszczenie, co wskazuje, że nadmiernie stymulowane płodowe komórki beta są bardziej podatne na procesy powodujące cukrzycę typu 1 i może to również wpływać na rozwój choroby u dziecka. Badania na zwierzętach wykazały również, że odcisk metaboliczny wywołany przez otyłe i cukrzycowe środowisko wewnątrzmaciczne może być przenoszony przez pokolenia.

Ryzyko rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego u dzieci otyłych matek wynika z oddziaływania wysokiego poziomu glukozy i cholesterolu, a także towarzyszącego hiperglikemii nasilonego działania stresu oksydacyjnego i przewlekłego stanu zapalnego. Z kolei do rozwoju alergii i astmy predysponuje przewlekły stan zapalny. Do rozwoju tak szerokiego spektrum schorzeń może przyczynić się zatem towarzysząca otyłości hiperglikemia i insulinooporność, zaburzenia profilu lipidowego krwi, rozchwianie gospodarki hormonalnej.

W celu przeciwdziałania otyłości i cukrzycy – zarówno przed ciążą, jak i w jej trakcie konieczne jest zadbanie o prawidłową masę ciała, ale także utrzymanie odpowiedniego poziomu glukozy we krwi. Pomóc może w tym spersonalizowana dieta ułożona przez dietetyka. Specjalizuję się w komponowaniu indywidualnych diet niskowęglowodanowych, które doskonale nadają się do realizacji takich celów jak utrzymanie prawidłowej masy ciała i glikemii w ciąży. Proponowane przeze mnie diety dostarczają wszystkich składników niezbędnych dla organizmu matki oraz rozwijającego się płodu, pozwalając zachować nienaganny stan zdrowia. Taką dietę warto kontynuować już na stałe – stanowi to doskonałą profilaktykę licznych chorób przewlekłych i pozwala wypracować zdrowe nawyki żywieniowe u całej rodziny.