Holistyczne podejście do chorób tarczycy
Zaburzenia czynności tarczycy to coraz częściej diagnozowane schorzenia. Podstawowy podział obejmuje klasyfikację dysfunkcji tarczycy na nadczynność i niedoczynność tarczycy; istnieje ponadto – wciąż jeszcze mało znany – zespół tarczycy Wilsona, czyli szerokie spektrum objawów związanych z dysfunkcją tarczycy. W związku z tym, że hormony tarczycy wywierają ogromny wpływ na przemiany metaboliczne i funkcjonowanie wielu narządów, zaburzenia funkcjonowania tarczycy wpływają negatywnie na cały organizm. I nie jest tu mowa wyłącznie o wystąpieniu uciążliwych objawów nadczynności czy niedoczynności tarczycy, ale także rozwoju współtowarzyszących schorzeń.
Nadczynność i niedoczynność tarczycy oraz zespół tarczycy Wilsona – czym się różnią?
Niedoczynność tarczycy to stan zmniejszonej syntezy hormonów tarczycy. Najczęstszą postacią niedoczynności jest choroba Hashimoto, czyli niedoczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Choroba rozwija się w efekcie dysfunkcji układu odpornościowego, prowadzącej do syntetyzowania autoprzeciwciał, które atakują komórki tarczycy i niszczą je. Choroba Hashimoto cechuje się stopniowym, trwającym nawet wiele lat postępem. W celu zdiagnozowania choroby Hashimoto konieczne jest stwierdzenie w badaniach laboratoryjnych takich zmian jak podwyższone stężenie TSH oraz niski poziom T3 i T4, a także obecność przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie i przeciwko tyreoglobulinie. Niedoczynności tarczycy towarzyszą ponadto takie objawy jak:
- przyrost masy ciała
- ospałość i zmęczenie
- zaburzenia koncentracji i pogorszenie pamięci
- zwolniona akcja serca
- zmniejszona wrażliwość na zimno
- przesuszenie skóry i nadmierna łamliwość włosów
- zaparcia
- osłabienie siły mięśniowej
Z kolei w przebiegu nadczynności tarczycy charakterystyczne jest występowanie wysokich stężeń hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny). Dodatkowo u chorych na chorobę Gravesa Basedowa, czyli najczęstszą postać nadczynności tarczycy, występują autoprzeciwciała przeciwko receptorom dla TSH. Objawy nadczynności tarczycy to przede wszystkim rozdrażnienie i nerwowość, nagłe chudnięcie, przyspieszona akcja serca, biegunki, wzmożona potliwość, bezsenność oraz nadmierna wrażliwość na ciepło.
Zespół tarczycy Wilsona to szereg niespecyficznych symptomów wynikających z dysfunkcji tarczycy, którym nie towarzyszą nieprawidłowości w wynikach badań laboratoryjnych. U podłoża zespołu tarczycy Wilsona może leżeć nie tyle samego gruczołu tarczowego, ile całego układu tarczycowego, w skład którego – poza tarczycą – wchodzi także przysadka mózgowa wydzielająca hormon tyreotropowy TSH oraz tkanki obwodowe odpowiedzialne za konwersję tyroksyny do trójjodotyroniny. Zdecydowaną większość hormonów wydzielanych przez tarczycę stanowi tyroksyna, zaś głównym źródłem trójjodotyroniny jest nie synteza tego związku przez tarczycę, a konwersja w tkankach. Gdy proces ten ulega zaburzeniu, wówczas pojawiają się objawy charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy pomimo że wielkość syntezy hormonów przez tarczycę jest prawidłowa. Charakterystyczne dla zespołu tarczycowego Wilsona są takie symptomy jak obniżenie temperatury ciała, wypadanie i łamliwość włosów, hipoglikemia, rozdrażnienie, kłopoty ze snem, przewlekłe zmęczenie, zaparcia czy zespół jelita drażliwego.
Schorzenia powiązane z chorobami tarczycy
Zarówno nieleczona nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy sprzyjają rozwojowi wielu innych schorzeń. Jednym z nich są choroby układu sercowo – naczyniowego; nic dziwnego, skoro serce jest organem niezwykle wrażliwym na działanie hormonów tarczycy. Mięsień sercowy zawiera receptory dla hormonów tarczycy, zatem jego czynność zależy od poziomu tych związków w organizmie. Zbyt niski poziom hormonów tarczycy skutkuje spowolnieniem akcji serca, a także zaburzeniami lipidogramu mogącymi sprzyjać rozwojowi miażdżycy – zwiększeniem poziomu trójglicerydów oraz cholesterolu LDL. Ponadto niedoczynności tarczycy towarzyszy wzrost poziomu zapalnego białka C – reaktywnego, którego występowanie skorelowane jest z występowaniem chorób serca, a także homocysteiny określanej jako cholesterol XXI wieku. Ponadto osoby dotknięte niedoczynnością tarczycy mają pogrubione ściany tętnic szyjnych, co sprzyja rozwojowi miażdżycy, a także udaru mózgu. Z kolei w przebiegu nadczynności tarczycy obserwowane jest przyspieszenie akcji serca oraz wzrost ciśnienia krwi.
Nadczynność tarczycy wiąże się z większym ryzykiem rozwoju osteoporozy, co wynika z bezpośredniego oddziaływania trójjodotyroniny na aktywność tkanki kostnej. Dochodzi do zmniejszenia gęstości kości i ich większej podatności na złamania. Kolejnym schorzeniem mogącym towarzyszyć schorzeniom tarczycy jest depresja. Znaczące pogorszenie nastroju towarzyszy niedoczynności tarczycy. Chorujący na tarczycę są także bardziej zagrożeni fibromialgią, czyli uogólnionymi zespołami bólowymi mięśni i stawów.
Niedoczynności tarczycy może towarzyszyć niepłodność, związana ze spadkiem syntezy estrogenu; może dojść do rozwoju zespołu policystycznych jajników i zaburzeń płodności. Także nadczynność tarczycy może negatywnie wpływać na płodność, gdyż towarzyszą jej nieregularne cykle miesięczne i zaburzenia owulacji. Ponadto schorzeniom autoimmunologicznym tarczycy mogą towarzyszyć inne schorzenia o takim charakterze, np. cukrzyca typu 1, celiakia, bielactwo czy niedokrwistość złośliwa.
Jak chronić się przed chorobami tarczycy i ich powikłaniami?
Ogromne znaczenie dla profilaktyki, a także wspomagania terapii chorób tarczycy ma odpowiedni model żywienia. Dieta powinna cechować się spersonalizowanym charakterem, z indywidualnie obliczoną liczbą kalorii. Warto ograniczyć spożycie węglowodanów, gdyż dieta wysokowęglowodanowa ma potencjał prozapalny. Zalecane jest zwiększenie spożycia tłuszczów – dieta niskowęglowodanowa umożliwia łagodzenie stanów zapalnych i procesów autoimmunologicznych, ograniczenie stresu oksydacyjnego. Ponadto odpowiednio wysoka podaż tłuszczów jest niezbędna dla zachowania prawidłowej syntezy hormonów, a także zachowania integracji błon komórkowych. Odpowiednio skomponowana dieta w Hashimoto czy nadczynności tarczycy umożliwia utrzymanie prawidłowej masy ciała i przywrócenie optymalnego tempa metabolizmu, co może przełożyć się na konieczność zredukowania leków, a także wydłużenie bezobjawowych okresów choroby.
Na problem chorób tarczycy należy spojrzeć holistycznie – dysfunkcji narządu tarczowego oznacza zaburzenie funkcjonowania całego organizmu. Dlatego leczenie chorób tarczycy nie powinno ograniczyć się wyłącznie do farmakoterapii, ale szeroko pojętej zmiany trybu życia. Właściwie skomponowana dieta ma ogromny potencjał terapeutyczny, umożliwiając zarówno przywrócenie prawidłowej czynności tarczycy, jak i profilaktykę licznych chorób przewlekłych.