Dieta antycholesterolowa – wyeliminuj węglowodany, nie martw się o tłuszcze

Cholesterol od wielu lat uznawany jest za główny czynnik ryzyka rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego. Co prawda w ostatnim czasie zmieniło się nasze spojrzenie na cholesterol. Po pierwsze dziś już wiemy, że równie istotnym czynnikiem ryzyka miażdżycy jest homocysteina. A po drugie – zbyt niski poziom cholesterolu w organizmie wcale nie jest pożądany, zwłaszcza, gdy osiągamy go stosując statyny.

Kontrowersje wokół cholesterolu

Cholesterol, główny sterol występujący w tkankach zwierzęcych, ma znaczącą funkcję w organizmie człowieka. Cholesterol jest strukturalnym składnikiem błon komórkowych i odgrywa integralną rolę w utrzymaniu płynności błony. Charakterystyczną cechą strukturalną cholesterolu jest obecność czterech pierścieni węglowodorowych zwane jądrem steroidowym i ogon węglowodorowy składający się z ośmiu łańcuchów węglowodorów. Pierścień cholesterolu jest prekursorem hormonów steroidowych, w tym estrogenów, progesteronu, testosteronu, a także witaminy D. Jako hydrofobowa cząsteczka, cholesterol jest transportowany we krwi za pośrednictwem sferycznych makrocząsteczek w osoczu określanych mianem lipoprotein, w tym chylomikronów, VLDL, LDL, i HDL. Lipoproteiny składają się z neutralnego rdzenia lipidowego zawierającego ester cholesterylowy i triacyloglicerolu otoczonego apoproteinami, fosfolipidami i nieestrowanym cholesterolem. Cząstki LDL transportują cholesterol do tkanek obwodowych, a tym samym, jeśli LDL-cholesterol jest podwyższony, lipidy mogą osadzać się w świetle tętnic, co prowadzi do powstawania płytki miażdżycowej i pogrubienia lub zwężenia naczynia krwionośnego. Ale uwaga – sam cholesterol LDL nie jest aterogenny, dopiero poddanie go działaniu procesom oksydacji i powstanie cząstek oxLDL prowadzi do rozwoju miażdżycy. A oxLDL powstają głównie w efekcie nasilonego stanu zapalnego i wzmożonej syntezy wolnych rodników, co ma miejsce np. podczas stosowania diet wysokowęglowodanowych.  Z drugiej strony, HDL jest odpowiedzialny za odwrotny transport cholesterolu z tkanek obwodowych do wątroby w celu syntezy kwasów żółciowych i syntezy sterydów lub do usuwania pierścienia cholesterolu przez żółć. Cholesterol we krwi pochodzi z dwóch źródeł, egzogennego cholesterolu w diecie i endogennego cholesterolu syntetyzowanego de novo i istnieje równowaga oraz negatywne sprzężenie zwrotne w celu utrzymania homeostazy cholesterolu. Endogenny cholesterolu jest syntetyzowany przez wszystkie komórki i tkanki, ale głównie w wątrobie, jelicie i narządach rozrodczych.

Cholesterol to integralny element błon komórkowych, niezbędny m. in. dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego czy syntezy hormonów steroidowych. Przez wiele lat wysoki poziom cholesterolu kojarzono ze wzrostem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego. Przekładało się to na promowanie diet niskotłuszczowych, o niskiej zawartości cholesterolu, a także nagminne stosowanie statyn obniżających poziom cholesterolu we krwi. A statyny to leki, których stosowanie obciążone jest wieloma działaniami niepożądanymi. Niekiedy powikłania po stosowaniu statyn są poważniejsze niż te generowane wysokim poziomem cholesterolu. Jak zatem powinniśmy podchodzić do kwestii cholesterolu? Ze zdrowym rozsądkiem – zbyt wysoki jego poziom powinien być przywrócony do wartości prawidłowych, ale warto spróbować unormalizować poziom cholesterolu dietą, a nie farmakoterapią.

Najważniejsze, co musimy wiedzieć o wysokim cholesterolu to to, że nie sam cholesterol odpowiada za wyższe ryzyko sercowe. Niebezpieczne są natomiast te czynniki, które prowadzą do zwiększenia poziomu cholesterolu – i nie jest to dieta bogata w tłuszcze, a węglowodany. Spożywanie węglowodanów prowadzi do zaburzeń lipidogramu i przewlekłego stanu zapalnego, sprzyja stłuszczeniu wątroby i zaburzeniu przemian cholesterolowych.

Dieta obniżająca poziom cholesterolu we krwi

Zanim poznamy zasady diety obniżającej poziom cholesterolu, warto poznać jego prawidłowe wartości we krwi. Norma dla cholesterolu całkowitego to poniżej 5 mmol/ l, cholesterolu LDL – poniżej 1,8 mmol/ l zaś cholesterolu HDL – powyżej 1 mmol/ l. Nie należy jednak wpadać w panikę, gdy wyniki przekroczą normę. Sam w sobie cholesterol nie stanowi istotnego zagrożenia dla organizmu – lepiej jest skoncentrować się na wyeliminowaniu przyczyn zbyt wysokiego cholesterolu. Dieta obniżająca poziom cholesterolu nie ma na celu zmniejszenia jego podaży wraz z produktami spożywczymi, gdyż wpływ cholesterolu dostarczanego wraz z dietą na poziom całkowitego cholesterolu jest znikomy. Dieta powinna się koncentrować na ograniczeniu podaży węglowodanów.

U osób z wysokim poziomem cholesterolu zalecane jest obniżenie poziomu spożycia tłuszczów w diecie. Jednak taka interwencja dietetyczna zazwyczaj nie przynosi pożądanego efektu. Okazuje się, że dieta o wysokiej zawartości tłuszczu, w tym nawet dieta ketogeniczna nie przyczyniają się do wzrostu poziomu cholesterolu we krwi. Wynika to z ograniczenia podaży węglowodanów i wytwarzaniu w wątrobie mniejszych ilości trójglicerydów. Przybywa badań klinicznych, które potwierdzają, że to nie ograniczenie tłuszczów, a węglowodanów jest podstawowym założeniem diety przyjaznej dla serca. Okazuje się, że diety niskowęglowodanowe mogą być z powodzeniem stosowane nawet u osób z wyższym ryzykiem chorób serca – cukrzycą, nadwagą czy nadciśnieniem.