Astma u dziecka – znaczenie diety

Astma to najczęstsze schorzenie przewlekłe wieku dziecięcego. Ponad 80% przypadków astmy ma podłoże alergiczne, pozostałe 20% to astma niealergiczna. Rozpoznanie astmy u dziecka wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian w stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem diety. Okazuje się jednak, że dieta powinna sprowadzać się nie tylko do eliminacji alergenów, ale także do łagodzenia przewlekłego stanu zapalnego.

Astma u dzieci – co musisz wiedzieć?

Alergiczna astma u dzieci może rozwinąć się w każdym wieku. Alergia to nadmierna reakcja organizmu na występujące w otaczającym środowisku substancje uczulające (alergeny). Generują one pobudzenie komórek tucznych, czyli mastocytów, zlokalizowanych w błonach śluzowych nosa, spojówek i oskrzeli. Wydzielają one szereg substancji odpowiedzialnych za objawy alergii. Jednym ze skutków syntezy tych substancji jest zwężenie, czyli obturacja oskrzeli, a także duszność i kaszel. Na drodze kolejnych mechanizmów odpowiedzi alergicznej dochodzi do wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych i obrzęku błony śluzowej oskrzeli. Na tym polega astma oskrzelowa.

W błonie śluzowej oskrzeli dzieci chorujących na astmę stale toczy się stan zapalny, który nasilany jest przy kontakcie z alergenem, jednak przy jego braku nigdy całkowicie nie ustępuje.

Według jakich kryteriów rozpoznawana jest astma u dziecka? Charakterystyczne objawy to:

– nawracające zapalenia oskrzeli- co najmniej 4 w ciągu 6 miesięcy
– świszczący oddech i suchy, napadowy kaszel po wysiłku fizycznym, emocjach czy zmiennych warunkach pogodowych; kaszel powysiłkowy pojawia się 5- 10 minut po zakończonym wysiłku i ustępuje samoistnie w ciągu 30- 45 minut
– nocne wybudzenia z powodu kaszlu i świszczącego oddechu

U dzieci do 5 r. ż. przydatną metodą służącą do potwierdzenia rozpoznania astmy jest próba leczenia krótko działającymi lekami rozszerzającymi oskrzela i glikokortykoidami wziewnymi. Wyraźna poprawa stanu zdrowia dziecka w czasie leczenia i nagłe pogorszenie po jego zaprzestaniu potwierdzają rozpoznanie choroby.
Z kolei u starszych dzieci można przeprowadzić badania czynnościowe płuc, w tym spirometrię. Dla rozpoznania astmy wymagany jest dodatni wynik badania odwracalności obturacji oskrzeli. Spirometria wykonywana jest przed i po podaniu leku rozkurczającego oskrzela. Dla astmy charakterystyczny jest odwracalny charakter zwężenia oskrzeli, powodujący poprawę wyniku spirometrii po podaniu leków. Dodatkowe badanie ułatwiające diagnostykę to alergiczne testy skórne w celu zdefiniowania alergenów, odsetek eozynofilów w rozmazie krwi ( w astmie jest podwyższony ponad 5- 7%) oraz RTG klatki piersiowej.

Leczenie astmy u dzieci – leki to nie wszystko!

Jak leczona jest astma dziecka? Podstawą terapii jest wyeliminowanie lub ograniczenie możliwie jak największej liczby czynników generujących astmę – sierści zwierząt, roztoczy, dymu papierosowego, pleśni czy alergenów pokarmowych. Natomiast farmakoterapia zakłada długoterminowe stosowanie leków przeciwzapalnych:

– glikokortykosteroidów wziewnych, rzadziej systemowych
– leków przeciwleukotrienowych
– beta- mimetyków wziewnych
– teofiliny
Czas trwania terapii ustalany jest indywidualnie w oparciu o przebieg choroby i odpowiedź organizmu na leki. Niezbędnym uzupełnieniem leczenia astmy jest odpowiednia dieta dla dziecka. Przede wszystkim – konieczne jest wyeliminowanie niektórych alergenów. Pomimo, iż za rozwój astmy odpowiadają alergeny wziewne – konieczne jest zmodyfikowanie diety, gdyż możliwe jest zjawisko tzw. alergii krzyżowej. Niektóre alergeny wziewne wykazują podobieństwo budowy względem alergenów pokarmowych. Najczęściej spotykane alergie krzyżowe to:

– roztocza oraz skorupiaki
– pyłki traw oraz pomidory, soja, buraki, orzechy, śliwki i zboża (owiec, żyto, jęczmień, pszenica), kukurydza
– pierze oraz mięso drobiowe i jaja
– chwasty oraz olej słonecznikowy, dynia, banany, orzechy laskowe i pistacjowe, marchew, ogórki
– brzoza, olcha, leszczyna oraz strączki, ziemniaki, pietruszka, kiwi, brzoskwinie, seler, orzechy laskowe

Eliminowanie alergenów mogących nasilać objawy choroby to jedno z niezwykle ważnych założeń diety małego alergika, zaś drugim jest wprowadzenie do diety jak największej ilości produktów o działaniu przeciwzapalnym, z jednoczesnym wyeliminowaniem produktów prozapalnych. I tu dochodzimy do kwestii węglowodanów oraz tłuszczów. Dieta większości dzieci bazuje na węglowodanach, zaś spożycie tłuszczów jest stosunkowo niskie. I to podstawowy błąd, gdyż proporcje tych makroskładników powinny być odwrotne. Częste spożywanie dużych ilości węglowodanów generuje bowiem przewlekły stan zapalny, zaś tłuszcze ten stan zapalny łagodzą. Oznacza to, że w astmie zalecane jest zwiększenie spożycia tłuszczów oraz ograniczenie węglowodanów. Oczywiście mowa o tłuszczach wartościowych, dostarczanych z produktów roślinnych i zwierzęcych; niewskazane jest natomiast spożywanie tłuszczów trans.