Nadwaga i otyłość – dlaczego WHO bije na alarm?

Choroby cywilizacyjne, zwane chorobami XXI wieku, to przewlekłe schorzenia, które z dużą częstością występują w społeczeństwach rozwiniętych cywilizacyjnie. Brak jest jednoznacznej klasyfikacji chorób cywilizacyjnych, gdyż coraz nowsze jednostki chorobowe są do nich zaliczane. Obecnie najczęściej wymienia się:

– otyłość
– zespół metaboliczny
– nadciśnienie
– miażdżycę
– przewlekłą niewydolność nerek
– przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
– nowotwory

O powadze problemu najlepiej świadczy fakt, iż choroby te odpowiadają za 80% światowych zgonów. U podstaw większości z nich leży szereg czynników, generowanych współczesnym trybem życia: zanieczyszczenia środowiska, brak regularnej aktywności fizycznej, stosowanie używek, przewlekły stres oraz nieodpowiednia dieta. Co to znaczy nieodpowiednia dieta? Jeszcze kilkadziesiąt lat temu człowiek żywił się niepryskanymi owocami i warzywami, mięsem wolnym od antybiotyków i hormonów, zaś jedynymi dostępnymi słodyczami było pieczone wyłącznie z naturalnych składników ciasto. Dziś natomiast sięgamy po żywność o bardzo długim terminie przydatności do spożycia, pełną syntetycznych dodatków czy konserwantów i w dużym stopniu przetworzoną. Zubożenie żywności w naturalne składniki odżywcze oraz nafaszerowanie jej chemią całkowicie zmienia metabolizm, który poradzić musi sobie z przetrawieniem całkowicie nieznanych substancji. Efektem są niedobory pokarmowe oraz kumulacja w organizmie wielu toksyn, a stąd już tylko jeden krok do choroby. W jaki sposób dieta przyczynia się do zapadalności na choroby cywilizacyjne? Przede wszystkim – generując otyłość.

Dieta i otyłość – związek oczywisty?

Według Światowej Organizacji Zdrowia, ponad 50% osób cierpi na nadwagę czy otyłość. Czym się różnią te dwa stany? O nadwadze mówimy, gdy wskaźnik Body Mass Index, czyli BMI, wynosi od 25 do 30, zaś dla otyłości ten wskaźnik wynosi powyżej 30. Aby obliczyć BMI, należy podzielić swoją wagę przez wzrost wyrażony w metrach i podniesiony do kwadratu. Np. osoba ważąca 60 kg i mająca 160 cm wzrostu, oblicza BMI w następujący sposób:

BMI= 60: (1,6×1,6)= 60: 2, 56= 23, 4 (a zatem BMI w normie)

Najbardziej niepokojący jest lawinowy wzrost przypadków nadwagi czy otyłości wśród dzieci już od najmłodszych lat życia. Co prawda niewielki odsetek nadwagi czy otyłości wynika z zażywania niektórych leków czy zaburzeń hormonalnych, jednak dominującą przyczyną pozostaje brak aktywności oraz niewłaściwa dieta. Niewłaściwa, czyli jaka? Po pierwsze taka, która dostarcza regularnie nadwyżki kalorycznej, a po drugie – obfitująca w przetworzoną żywność bogatą w cukier i tłuszcze trans. Zapotrzebowanie kaloryczne można obliczyć z uproszczonego wzoru:

PPM, czyli podstawowa przemiana materii, pokrywająca podstawowe przemiany metaboliczne, obliczana jest wg wzoru:

PPM (kobiety) = SWE (spoczynkowy wydatek energetyczny kcal) = 655,1 + (9,563 x masa ciała [kg]) + (1,85 x wzrost [cm]) – (4,676 x [wiek])
PPM (mężczyźni) = SWE (spoczynkowy wydatek energetyczny kcal) = 66,5 + (13,75 x masa ciała [kg]) + (5,003 x wzrost [cm]) – (6,775 x [wiek])

W dalszej kolejności uwzględnić codzienną aktywność fizyczną, mnożąc PPM przez właściwy współczynnik aktywności:

– 1,2 – 1,3 dla pacjenta chorego leżącego w łóżku
– 1,4 dla niskiej aktywności fizycznej
– 1,6 dla umiarkowanej aktywności fizycznej
– 1,75 dla aktywnego trybu życia
– 2 dla bardzo aktywnego trybu życia
– 2,2 – 2,4 dla wyczynowego uprawiania sportu

Nie należy przekraczać wyliczonego dziennego zapotrzebowania na kalorie, ale jednocześnie należy zadbać o jakość diety. Gdy dostarczymy odpowiednią ilość kalorii, ale pochodzącą np. z fast foodów czy napojów gazowanych, zaburzona zostanie fizjologiczna gospodarka węglowodanowo – tłuszczowa, dojdzie do nadmiernej kumulacji lipidów w komórkach tłuszczowych. Równie szkodliwe jest nadmierne spożywanie węglowodanów (zarówno prostych, jak i złożonych) przy jednoczesnym zminimalizowaniu spożycia tłuszczów.

Słodycze, napoje gazowane oraz fast foody to obecnie najbardziej niezdrowa żywność, która poza nadmiernym przyrostem masy ciała prowadzi do rozwoju wielu innych chorób. Także sama otyłość generuje wiele chorób pokrewnych. Otyłość to punkt wyjścia do wielu schorzeń – nadciśnienia, miażdżycy, zawału czy udaru serca, zwyrodnień stawów, cukrzycy, osłabienia odporności czy nowotworów. Dlatego dbałość o dietę to absolutna konieczność – i to od najmłodszych lat. Dorośli powinni zadbać o swój jadłospis, a także skomponować odpowiednią dietę dla dzieci. Zaowocuje to wypracowaniem u dziecka odpowiednich nawyków żywieniowych i ukształtuje pokolenie świadome kluczowego znaczenia diety dla zachowania zdrowia i długowieczności.