Homocysteina – coraz lepiej poznawany czynnik ryzyka wielu chorób

Homocysteina – coraz lepiej poznawany czynnik ryzyka wielu choróbHomocysteina to aminokwas wyjątkowy pod wieloma względami. Przede wszystkim – jest to aminokwas syntetyzowany w organizmie, nie ma natomiast możliwości dostarczenia go wraz z dietą. Ponadto jest to aminokwas niebiałkowy, co oznacza, że nie wchodzi on w skład cząsteczek białek. Homocysteina powstaje w efekcie przemian innego aminokwasu – metioniny, a procesy syntezy i degradacji homocysteiny są w warunkach zdrowia organizmu zrównoważone. Zakłócenie tej równowagi sprzyja kumulowaniu się homocysteiny w organizmie, a aminokwas ten staje się markerem licznych schorzeń przewlekłych.

Hiperhomocysteinemia – co jej sprzyja?

Hiperhomocysteinemia to podwyższony poziom homocysteiny we krwi. Ustalono, że prawidłowy poziom homocysteiny mieści się w zakresie 5 – 15 mikromol/ l. Dla utrzymania prawidłowego poziomu homocysteiny we krwi konieczne jest równoległe zachodzenie procesów syntezy i katabolizmu homocysteiny. Jak już wcześniej wspomniano, homocysteina syntetyzowana jest z metioniny, zaś reakcje sprzyjające obniżeniu poziomu homocysteiny obejmują jej remetylację do cząsteczki metioniny bądź przemian w kierunku cysteiny. Dla prawidłowego przebiegu tych procesów niezbędna jest obecność witamin B 6 i B12 oraz kwasu foliowego. Jednym z najczęstszych czynników sprzyjających wzrostowi poziomu homocysteiny we krwi może być zatem niedobór tych witamin. Nierzadką przyczyną hiperhomocysteinemii jest także mutacja genu MTHFR, kodującego enzym regulujący przemiany homocysteiny do metioniny. Inne czynniki ryzyka to m.in. choroby nerek, niski poziom hormonów tarczycy czy nadużywanie alkoholu lub papierosów.

Konsekwencje zbyt wysokiego poziomu homocysteiny we krwi – układ sercowo – naczyniowy

Nadmierny poziom homocysteiny we krwi skutkuje wystąpieniem licznych zaburzeń w funkcjonowaniu wielu narządów i układów. Najwięcej mówi się o wpływie hiperhomocysteinemii na układ sercowo – naczyniowy. Homocysteina może wywoływać efekt aterogenny oraz trombogenny. Oznacza to, że aminokwas ten może sprzyjać powstaniu blaszki miażdżycowej, a także promuje procesy powstawania zakrzepów krwi. Aterogenne działanie homocysteiny wynika z generowania wolnych rodników, co przyczynia się do utleniania cząsteczek cholesterolu LDL, a także peroksydacji lipidów błon komórkowych. Ostatecznie – wzrasta ryzyko rozwoju powstania miażdżycy i jej powikłań. Homocysteina może ponadto bezpośrednio oddziaływać toksycznie na komórki śródbłonka naczyń krwionośnych, a także aktywować czynniki krzepnięcia krwi.

Hiperhomocysteinemia a udar mózgu i schorzenia neurologiczne

Istnieje związek między wysokim poziomem homocysteiny a występowaniem udaru mózgu. Wynika to przede wszystkim z aterogennego działania tego aminokwasu oraz wzrostu ryzyka wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu. Coraz częściej pojawiają się także teorie dotyczące wpływu wysokiego poziomu homocysteiny na rozwój takich schorzeń neurologicznych jak choroba Parkinsona czy padaczka. Neurotoksyczne działanie homocysteiny może przyczynić się do nasilenia zjawisk neurodegeneracyjnych, ograniczać syntezę neuroprzekaźników oraz sprzyjać pojawieniu się objawów demencji.

Omawiając wpływ homocysteiny na układ nerwowy nie sposób pominąć kwestii rozwoju wad płodu. Niedobór kwasu foliowego i towarzysząca mu hiperhomocysteinemia przyczyniają się do rozwoju wad cewy nerwowej u płodu.

Hiperhomocysteinemia a cukrzyca typu 2

homocysteinaCukrzyca typu 2 to choroba przewlekła, która prowadzi do rozwoju licznych powikłań. Najistotniejsze z nich to choroby układu sercowo – naczyniowego (miażdżyca, nadciśnienie, zawał serca), niewydolność nerek, retinopatia prowadząca do zaburzeń wzroku, nefropatia cukrzycowa prowadząca do niewydolności nerek oraz neuropatie obwodowe (zaburzenia czucia). Wśród przyczyn cukrzycy wymieniana jest m.in. dieta wysokowęglowodanowa, otyłość, siedzący tryb życia. Okazuje się, że kolejną przyczyną rozwoju cukrzycy może być mutacja genu MTHFR oraz hiperhomocysteinemia. Okazuje się bowiem, że mutacja ta związana jest z występowaniem insulinooporności – a to pierwszy krok do rozwoju cukrzycy. Insulinooporność to zmniejszona wrażliwość komórek na działanie insuliny, skutkujące wzrostem poziomu glukozy we krwi. Hiperglikemia stanowi dla trzustki sygnał dla syntezy insuliny, co z czasem prowadzi do wyczerpania się funkcji wydzielniczych trzustki i niedoboru hormonu – wówczas rozwija się cukrzyca.

Hiperhomocysteinemia zwiększa ponadto ryzyko rozwoju powikłań cukrzycy. Diabetycy z wysokim poziomem homocysteiny we krwi są bardziej narażeni na rozwój powikłań o podłożu naczyniowym – retinopatii, nefropatii, miażdżycy czy nadciśnienia.

Sposoby na normalizację poziomu homocysteiny we krwi

Aby móc uchronić się przed negatywnymi skutkami hiperhomocysteinemii, należy zadbać o regularne oznaczanie jej poziomu we krwi. Badanie homocysteiny we krwi zalecane jest zwłaszcza osobom narażonym na hiperhomocysteinemię:

  • palącym papierosy
  • z nadwagą lub otyłością
  • z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób serca
  • z nadciśnieniem
  • z zespołem metabolicznym
  • cierpiącym na cukrzycę
  • chorym na niewydolność nerek

Potwierdzenie wysokiego poziomu homocysteiny we krwi wymaga podjęcia zdecydowanych działań. Przede wszystkim – konieczna jest zmiana zmiana stylu życia na zdrowszy. Należy zrezygnować z palenia papierosów, prowadzić aktywny tryb życia. Konieczne jest przywrócenie prawidłowej masy ciała. Polecaną dietą na redukcję jest dieta niskowęglowodanowa – nie dość, że ułatwia trwałą normalizację masy ciała, to jeszcze umożliwia zminimalizowanie ryzyka chorób serca.

W celu unormalizowania poziomu homocysteiny wskazane jest suplementowanie kwasu foliowego oraz witaminy B6, a jeśli suplementacja nie przynosi pożądanych efektów – być może odpowiedzialne jest za to występowanie mutacji genu MTHFR. Wówczas nieefektywne okazuje się być zażywanie tradycyjnych suplementów diety, gdyż osoby z mutacją MTHFR nie są w stanie przeprowadzić reakcji metylacji kwasu foliowego. Wówczas wskazane jest stosowanie suplementów zawierających metylowany kwas foliowy.