Dieta ketogeniczna a zdrowie jelit

Sposób odżywiania ma ogromny wpływ na kondycję jelit, co przekłada się na zdrowie całego organizmu. W efekcie stale powtarzanych błędów dietetycznych zwiększa się częstość występowania choroby Leśniowskiego – Crohna, zespołu jelita drażliwego czy dysbiozy jelit. Wiele mówi się o konieczności spożywania błonnika, natomiast mało kto wie, jak znaczącą rolę w utrzymaniu zdrowia jelit mają tłuszcze. Nie należy ograniczać spożycia tłuszczów, wręcz przeciwnie – a najlepszym na to dowodem jest wpływ diety ketogenicznej na funkcjonowanie jelit.

Jelita – jak wpływają na zdrowie całego organizmu

W skład flory bakteryjnej jelit, czyli mikrobiomu jelitowego wchodzi około 100 bilionów bakterii. Rolą bakterii jelitowych jest m. in. wspomaganie trawienia pokarmów, wchłaniania związków odżywczych, syntezy witaminy K, neutralizowanie toksyn, utrzymywanie równowagi pH w przewodzie pokarmowym czy ochrona przed stanami zapalnymi oraz wspomaganie naturalnej odporności organizmu. Mikrobiom jelitowy oddziałuje bezpośrednio na procesy syntezy licznych hormonów i neuroprzekaźników, a także stymulowanie nerwu błędnego. Zakłócenie równowagi flory bakteryjnej jelit stanowi czynnik ryzyka rozwoju wielu zaburzeń zdrowotnych, w tym:

– insulinooporności i cukrzycy

– otyłości

– schorzeń neurologicznych (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, depresja, ADHD, autyzm)

– schorzeń układu pokarmowego (nieswoiste zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego – Crohna, celiakia)

– alergie

– egzemy

– drożdżyce

Równie istotna jest rola nabłonka jelitowego, stanowiącego barierę ochronną między wnętrzem jelit a krwiobiegiem i resztą ciała. Nabłonek jelitowy umożliwia przenikanie ze światła jelita do krwiobiegu takich cząstek jak aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glukoza, witaminy i składniki mineralne, Jednocześnie – niemożliwe jest przenikanie cząstek o większych rozmiarach, toksyn, bakterii jelitowych. Funkcja nabłonka jelitowego jest bezpośrednio zależna od ścisłego przylegania komórek nabłonka. Zwiększenie przepuszczalności połączeń międzykomórkowych umożliwia przenikanie niestrawionych cząstek pokarmowych, bakterii i toksyn do krwiobiegu, Zaburzenie to określane jest mianem „cieknącego jelita” i leży u podłoża wspomnianych wcześniej problemów zdrowotnych.

Jelita określane są mianem „drugiego mózgu”, gdyż istnieje bezpośrednie i pośrednie połączenie między jelitami a mózgiem. Okazuje się, że na kondycję zarówno mózgu, jak i jelit korzystnie wpływają ciała ketonowe. To dlatego dieta ketogeniczna pozwala uzyskać spektakularne efekty w terapii  schorzeń jelitowych oraz neurologicznych.

Tłuszcze są niezbędne dla zdrowia jelit

Komórki jelita – jak wszystkie komórki ciała – potrzebują energii dla podtrzymania ich funkcji. Pomimo, iż w skład układu pokarmowego wchodzi zaledwie 6% komórek ciała, to zużywają one niemal 35% energii organizmu. Tak wysokie zapotrzebowanie komórek jelit na energię pokrywane jest przede wszystkim dzięki krótkołańcuchowym i średniołańcuchowym kwasom tłuszczowym. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wytwarzane są przez bakterie jelitowe z błonnika, a ich funkcją – poza dostarczaniem energii komórkom jelitowym – jest:

– utrzymanie integralności ścian jelit

– obniżanie pH jelita grubego, stwarzając środowisko optymalne dla flory bakteryjnej jelit

– usprawnienie wchłaniania składników mineralnych

– stymulowanie procesów odpornościowych organizmu

– łagodzenie stanów zapalnych

Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe dostarczane są m. in. z olejem kokosowym. Stanowią źródło energii dla komórek jelitowych, wykazują działanie antybakteryjne względem bakterii chorobotwórczych, działają przeciwzapalnie. Równie istotne dla zdrowia jelit są ciała ketonowe, które stanowią źródło energii dla kolonocytów (komórek jelita grubego), dbają o prawidłowe funkcjonowanie bariery jelitowej, wykazują aktywność antyoksydacyjną i przeciwzapalną, a także pobudzają procesy różnicowania się komórek.

Dieta ketogeniczna w zespole jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest zaburzeniem heterogennym, w obrębie którego wyróżnić można IBS z dominującą biegunką (IBS-D) i IBS z przewagą zaparć (IBS-C ). IBS to czynnościowe zaburzenie przewodu pokarmowego, rozwijające się w efekcie stresu, przebytych infekcji, nietolerancji pokarmowych, a także predyspozycji genetycznych. Najczęstsze objawy zespołu jelita drażliwego to przede wszystkim:

– bóle brzucha

– biegunki i/ lub zaparcia

– wzdęcia brzucha

– uczucie niepełnego wypróżnienia

– nudności

– odbijanie

– zgaga

– śluz w stolcu

Rola diety w IBS została zbadana, ponieważ pacjenci często identyfikują pogorszenie objawów po posiłkach i często przytaczają określone potrawy jako wyzwalacze objawów IBS. Jednak dane z badań klinicznych są niewystarczające, aby uwzględnić konkretne zalecenia dietetyczne.

Istnieją badania sugerujące rolę węglowodanów w diecie w nasilaniu objawów IBS. Osoby z IBS-D zgłaszają poprawę objawów żołądkowo-jelitowych po rozpoczęciu diety o bardzo niskiej zawartości węglowodanów (VLCD). Przeprowadzono badanie kliniczne w celu oceny wpływu VLCD na objawy żołądkowo-jelitowe i jakość życia pacjentów z IBS-D (A very – low carbohydrate diet improves symptoms and quality of life in diarrhea – predominant irratable bowel syndrome). Wyniki badania dostarczyły wstępnych dowodów, że VLCD zapewnia odpowiednią ulgę w objawach IBS-D, zmniejsza ból brzucha, poprawia częstotliwość i konsystencję stolca oraz poprawia jakość życia.

To nie jedyne badanie oceniające wpływ węglowodanów na objawy choroby u osób z IBS. Jedno badanie z udziałem 239 osób z IBS wskazywało na poprawę objawów po wyeliminowaniu przez miesiąc pewnej kombinacji sorbitolu, laktozy lub fruktozy. Wykazano ponadto, że osoby z IBS mają nieprawidłową fermentację węglowodanów w okrężnicy, zatem dieta wykluczająca potencjalnie szkodliwe węglowodany łagodzi objawy IBS.

Dieta ketogeniczna w chorobie Leśniowskiego – Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna (CD) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) to dwa stany powszechnie określane jako choroba zapalna jelit (IBD). Są to choroby zapalne przewodu pokarmowego o podłożu immunologicznym. W CD stan zapalny rozciąga się na całą grubość ściany jelita od błony śluzowej do błony surowiczej. Choroba przebiega z okresami nawrotów i remisji. W przypadku wielu nawrotów CD może przejść od początkowo łagodnego do umiarkowanego stanu zapalnego do ciężkiej choroby penetrującej (przetoki) i / lub ostrej choroby. Najbardziej charakterystyczne objawy choroby Leśniowskiego – Crohna to:

– nawracające biegunki

– wzdęcia

– bóle brzucha

– utrata masy ciała

– brak apetytu

– stany podgorączkowe

Choroba Leśniowskiego-Crohna może wpływać na każdą część przewodu pokarmowego. Około 1/3 pacjentów ma zajęcie jelita cienkiego, zwłaszcza końcowego odcinka jelita krętego, kolejne 20% zajmuje tylko okrężnicę, a około 50% zajmuje zarówno okrężnicę, jak i jelito cienkie.

Na chorobę Crohna nie ma lekarstwa, a większość pacjentów doświadcza napadów remisji i nawrotów w nieprzewidywalnych momentach. Ta choroba prowadzi do bardzo złej jakości życia. Jedną z metod leczenia choroby Leśniowskiego – Crohna jest odpowiednia interwencja dietetyczna. W jednym z badań przeanalizowano wpływ diety ketogenicznej na przebieg choroby Crohna (Crohn’s disease succesfully treated with the paleolithic ketogenic diet). U 14 – letniego pacjenta zgłaszającego takie dolegliwości jak tkliwość brzucha, zmęczenie, anemia oraz niski wzrost zastosowano dietę ketogeniczną. Już trzy tygodnie po rozpoczęciu badania ustąpiły nocne poty i poprawiła się jakość snu. Zredukowane zostały dolegliwości bólowe kolan i brzucha, chory odczuł przypływ energii. W badaniach laboratoryjnych wykazano zredukowanie poziomu markerów zapalnych oraz ustąpienie anemii, a w badaniu USG wykazano zmniejszenie pogrubienia ścian jelit.